1-دیدگاه مداخله گر

2-دیدگاه غیرمداخله گر

دیدگاه مداخله گرمعتقدبه مدیریت مستقیم رفتاردانش آموزان درزنگ تفریح ،ایجادتغییراتی در حیاط وزمین مدرسه وآموزش بازی های سالم وبی خطراست .

انتقاد وارد به این دیدگاه این است که با این نوع مدیریت آزادی دانش آموزان و فعالیت های خود به خودآنان که ازنظراجتماعی مفیداست محدودمی شود.

امادیدگاه دوم که مداخله گراست معتقداست که دانش آموزان درزنگ تفریح بایدکاملاً آزادباشندتابتوانندبه فعالیت هاوبازی های موردعلاقه خودبپردازند.دنباله روی ازاین دیدگاه نیزممکن است درمواردی به رشدفرهنگ ضدمدرسه منجرشود.استفاده ازآزادی منجرمی شودکه این امرمی تواندبه خصوص اثرمخربی بریادگیری دانش آموزان داشته باشد. درسالهای اخیردربسیاری ازکشورهای پیشرفته نوآوری هایی درجهت بهبودرفتاردرکلاس وحیاط مدرسه انجام شده وروش های جدیدبرای مدیریت زنگ تفریح به خوبی درجهت کاهش رفتاراختلال زا  مورد استفاده قرارمی گیردکه به  برخی ازآنهااشاره می شود.

1-بهبودرفتاردرسطح سازمان، کلاس ودرس  2-بهبودرفتاردر دانش آموزان ازطریق جلب مشارکت آنان دربازسازی حیاط ومحوطه بازی  3-بهبودرفتارازطریق بهبودروابط بین دانش آموزان 4-بهبودرفتاردانش آموزان ازطریق آموزش معلمان وبهبود جو مدرسه

براساس نظر واتکینس درهرمدرسه سطوح مختلفی وجودداردکه شامل الف –سطح سازمان          ب-سطح کلاس   ج –سطح فردی

باتوجه به این که درسطح الگوهای رفتاری خاصی بروزمی کند،مدیریت رفتاردانش آموزان درهریک ازسطوح شناخت کافی وروشهای تربیتی خاصی رامی طلبد.برای بهبودرفتاردانش آموزان درزنگ تفریح لازم است درهریک ازسطوح اقدامات تربیتی خاصی صورت گیرد.به عبارت دیگربدون توجه به این که درکلاس ودرکل مدرسه چه می گذردوچه الگوی رفتاری درآنجا  حاکم است  نمی توان انتظارداشت که دانش آموزان رفتارمتعادل وشایسته ای درزنگ تفریح ازخودنشان دهند.ازطرفی لازمه  بهبودرفتاردرهریک ازسطوح مشارکت کامل دانش آموزان وایجادجو ومحیطی دوستانه برای بحث وگفتگو درموردرفتارقابل پذیرش وغیرقابل پذیرش وتصمیم گیری درزمینه مقررات کلاس ومدرسه یاتعدیل واصلاح آن است.

خلاصه برخی ازاصول حاکم برسطوح مختلف سازمان مدرسه ،کلاس وفرد  براساس نظرمحقق فوق به شرح زیرمی باشد.

الف –بهبودرفتاردرسطح سازمان

تاسازمان مدرسه ومحیطی که درآن رفتارنامطلوب بروزمی کندمورد ارزیابی واصلاح قرارنگیرد ارائه راه حل های مختلف برای مسایل  انضباطی دانش آموزان چاره سازنخواهدبود.

ازویژگیهای مهم سطح سازمانی چگونگی رفتارمعلم هاومیزان همکاری آنان بایکدیکراست .درمدرسه هایی که فرهنگ مشارکتی وجودداشته باشدبرای کمک به بهبودرفتاریک یاگروهی ازدانش آموزان مبادله اطلاعات وهمکاری معلم هاصورت می گیردکه این امرتاحدود زیادی می تواندبه شناخت وحل مشکل کمک نماید.ودرحالی که درمدرسه هایی که معلم هادرانزوا کار می کنند مشکل رفتاری دانش آموزان به صورت یک مسئله بغرنج وتنبیه دانش آموزان خاطی به عنوان تنهاراه حل موردتوجه قرار می گیرد.

بهبودرفتاردرسطح سازمان رامی توان باایجادفرصت هایی برای ارزیابی مدیریت کلاس ها،روش های تدریس ،مقررات مدرسه ،الگوی رهبری ،نظام حمایت ازکارکنان وچگونگی ارتباطات فراهم آوردودرصورت لزوم هریک ازمواردفوق راموردتجدیدنظرواصلاح قرارداد.

ب –بهبودرفتاردرسطح کلاس

ازعوامل دیگری که می تواند بررفتار معلم وشاگردتاثیر گذارد،شرایط کلاس می باشد.

سازمان دادن وهدایت فعالیت دانش آموزان وتسلط بروقایع پیش بینی نشده درکلاس نیازمندمهارت قابل توجه معلم است . وچگونگی مهارت معلم درمدیریت کلاس می تواندازعوامل بروزیاپیشگیری مشکلات رفتاری باشد.همان طورکه مشخص است پاسخ های واکنشی به هنگام بروزمسایل انظباطی کافی نیست بلکه مهم برنامه ریزی قبلی وانجام اقدامات لازم برای پیشگیری ازمسائل است .

واتکینس مهارت اصلی معلم رابرقراری یک نظام فعالیت درکلاس می داند.منظورفعالیت هایی است که دریک نظام وحدت یافته باشند.این محقق براین اعتقاداست که اگردرکلاس نظام فعالیت جریان نداشته باشدانظباط حاکم نخواهدشد.نظام فعالیت های کلاس شامل تعیین اهداف ،تعیین  تکلیف ،توجه به ارتباطات ،درنظرگرفتن زمان برای هرفعالیت ودراختیارگذاردن منابع مناسب برای آن فعالیت است که برای هریک ازمواردفوق بایدقبلاً برنامه ریزی گردد.

از اقدامات دیگری که می تواند درکاهش رفتارنامناسب کلاس موثرباشد مشارکت دانش آموزان درتنظیم مقررات کلاس وتقویت مهارت های ارتباطی آنان به خصوص آموزش رفتارارتباطی مناسب با  همکاران است .

ج –بهبودرفتاردرسطح فرد

هردانش آموزبه علت شرایط ویژه خود دارای الگوی رفتاری خاص می باشدلذا هرگز نمی توان دستورالعمل ساده ای برای پاسخگویی به رفتارهای اخلاق نمای دانش آموزان درشرایط مختلف ارائه داد.علل بروز رفتارنامناسب دانش آموز درکلاس یاحیاط مدرسه می تواندناشی ازترکیب دانش آموزان درکلاس و نوع ارتباطات آنان ،رفتارمعلم ،چگونگی سازمان مدرسه ویادلایل فردی باشد.بنابرین درمرحله اول بایدتشخیص دادکه مسئله درکدام قسمت است .

جمع آوری اطلاعات توسط معلمان وتهیه فهرستی که نشان دهدچه رفتاری مشکل ایجادکرده ،درچه شرایطی رفتارموردنظربروز می کندودرچه شرایطی امکان بروزآن محدوداست .قبل ازبروزرفتارچه اتفاقی می افتد سپس ازوقوع آن چه پیش می آیدمی توان مفیدباشد.

معمولاً رفتارنامناسب دانش آموزان درموقعیت های خاص بروزمی کند بنابرین برای شناخت رفتارآنها بایدبه محیط کلاس ونحوه مدیریت آن ومهارت های حل تعارض معلم توجه نمود.

لازم به ذکراست که تعامل تجربیات معلم ها با هم درموردرفتارفردیاگروه خاص وتبادل روشهای موفقیت آمیز مشاهده کلاس یکدیگروبحث وتبادل نظر درمورد جو و مدیریت کلاس می توان درشناخت بهتررفتاراختلال زا وکاهش آن موثرواقع شود.بایددیدکدامیک ازمعلم هایاهمکاران باجلب اعتماد واطمینان دانش آموزان می تواندبه اودرجلوگیری ازرفتارموردنظرکمک کند.ممکن است معلم ودانش آموز دچار تضادوتعارض باشندوکمک شخص سوم می توانددررفع مشکل ارتباطی موثرواقع شود.رفتاردانش آموزهمچنین ممکن است نشان دهنده مشکل شخصی ونیازمندتوجه خاص باشد.به هرحال مداخله درسطح فردی لازم است که مناسب باوضعیت دانش آموزوشناخت بهبودهای اوباشد.

مداخله هایی که بتوانددانش آموز راازطریق راه های قابل پذیرش به هدف خودبرساند ازموثرترین روش هابرای بهبودرفتار دانش آموزان باشد.به همین ترتیب تقویت مهارت های مشاورمدرسه وتعیین معلم راهنمابرای دانش آموزانی که دچاراختلالات رفتاری هستندازروش های موثرکاهش رفتار ناسازگار است .

چنانچه تدابیرفوق که درحد وظایف مدرسه ومعلمان است موثرواقع نشدضروری است مدرسه به متخصصین حرفه کمک کند ، وجود خدمات حمایتی درمدرسه ،صحبت با اولیاء دانش آموزان ، تشکیل گروه های حمایت کننده ازدانش آموزان برای کمک به یکدیگرمی توانددرحل مشکلات رفتاری مفیدباشد.      

یکی ازروشهایی که به بهبودکیفیت زنگ تفریح وتجربیات بازی دانش آموزان منجرمی گردد مشارکت دانش آموزان دربازسازی حیاط ومحوطه بازی می باشد.

ازتحقیقاتی که توسط محققین دانشگاه شفیلدانگلستان درچارچوب مدرسه انجام شده است . بهسازی فضای بیرونی مدرسه رابه عنوان روشی برای مقابله بااختلالات رفتاری انتخاب کرد ه بودند.این پروژه شامل طرح برای مقابله بااختلالات رفتاری درمدرسه است که مداخله درجهت تغییرفیزیکی حیاط وزمین بازی یکی ازطرح حای فوق می باشد.دراین طرح دانش آموزان مدارس گروه آزمایش باهمکاری چندتن ازدانشجویان معماری وتحت نظارت محققان پس ازتشخیص نقاط ضعف وقوت حیاط وفضای بازی مدرسه به طراحی آن پرداختند.درشروع ازنظردانش آموزان نقاط مثبت حیاط مدرسه نقاطی بودکه آنان بابهره گیری ازخلاقیت خودوبادستکاری محیط ازامکانات ضعیف آن استفاده می کردند.عناصری که به عنوان تغییرات ضروری پیشنهادمی شدنشان دهنده رشدفکری وآگاهی از انتظارات یکدیگربود تغییرات موردنظر دانش آموزان شامل درخت ،بوفه ،وسایل بالارونده ،حیوان ،باغچه ،طناب ،زمین فوتبال ،چرخ وفلک ،بازی مکاره وحیاط پرماجرابود.

درهریک ازمدارسی که پروژه بهسازی رابرای مقابله بااختلالات رفتاری دانش آموزان انتخاب کرده بودندنوع تغییرات ایجادشده بامدارس دیگرتفاوت داشت .

درزمینه اثرات پروژه بررفتاردانش آموزان محققان به این نتیجه رسیدندکه به طورکلی مدارسی که دانش آموزان مشارکت بیشتری درطراحی وساخت محوطه بازی داشتندنتایج تحقیق برای دستیابی به اهداف مثبت تربود. به این معنی که رضایت دانش آموزان اززمین بازی واحساس آنان درموردایجادتغییرات مطلوب درحیاط مدرسه بیش ازسایرمدارس بود.

ونیزبراساس مصاحبه بامعلمان درهمه مدارسی که درمداخله برای بهسازی حیاط انجام گرفت میزان دعوا وزدوخوردوشکایات دانش آموزان درزنگ تفریح قابل ملاحظه یافته بود.به همین ترتیب میزان خستگی وبی حوصلگی دانش آموزان کمترشدورضایت آنان ازحیاط ومحوطه بازی افزایش یافته بود.

ازموثرترین برنامه ها آگاه سازی دانش آموزان ازروش های مسالمت آمیزحل اختلافات درمدرسه وتقویت همبستگی میان دانش آموزان است .

مهمترین طرح هادراین زمینه مشارکت آمیزتعارض توسط دانش آموزان ،مشاوره وجرات آموزی است .هدف این نوع مداخله هاتقویت مهارت های اساسی دردانش آموزان به خصوص توانایی گوش دادن ،تقویت اعتمادبه نفس وخودباوری است .

دربرنامه حل مشارکت آمیزتعارض بین  دانش آموزان سنین مختلف  ازطریق کارگا ه های آموزشی وارایه فعالیت های مختلف کمک می شودکه به یادگیری مهارت ها و راهبردهای مناسب مسائل مربوط به دگرآزاری وسایررفتارنامطلوب درمدرسه رابه صورت گروهی وخلاق حل کنند.

همچنین تکنیک های جرات آموزی کمک می کندکه دانش آموزان به جای این که با دیگران رفتاری منفعلانه یابرعکس پرخاشگرانه داشته باشند درشرایط گوناگون باخودباوری واعتمادبه نفس رفتارکنند.دراثراین برنامه آموزشی مهارت های حل تعارض اعتمادبه نفس دانش آموزان افزایش یافته ومهارت های اجتماعی آنان برای شرکت دربازی های دوست یابی تقویت می شود.

جلسات آموزش شامل تکنیک های جرات آموزی است که می تواندبرای مقابله یاپیشگیری ازآزارگری به کارگرفته شود.این جلسات به خصوص برای دانش آموزانی مناسب است که معمولاً مورد تمسخریاآزارقرارمی گیرندیامهارت های اجتماعی ضعیفی دارند.

اولین روش های دیگر پیشگیرانه ومقابله بااختلالات رفتاری دانش آموزان می توان به طرح هایی درزمینه بهبودکیفیت استخدام وآموزش ضمن خدمت معلمان وبرنامه های افزایش احترام متقابل وبهبودرابطه بین دانش آموزان ومعلمان اشاره کرد.

ازکارکردهای پنهان نقش تربیتی معلمان ومسئولان مدارس نقش الگودهی آنان است ودانش آموزان بدون تنظیم ،متوجه باشندبسیاری ازرفتارهای اجتماعی نگرش هاوارزش هااز راه تقلید و الگوگرفتن ازمربیان خودکسب می کنند.

بنابرین مهمترین قدم برای بهبودرفتاردرمدرسه وتقویت ارزشهای اخلاقی ،ارائه برنامه های مستمر،آموزش ضمن خدمت برای مدیران ومعلمان درجهت تقویت مهارت های ارتباطی آنان است . اگرقراراست تسامح وسعه صدردرمدرسه تقویت شوددردرجه اول بایدبزرگسالان مدرسه فنون و روشهای برخورد با دیگران را بیاموزند وآگاه گردندکه انسان چگونه می توانددرشرایط پرمساله بادیگران بدون ترس ،خشونت ،نیازهاوابتکارات خودرابیان کندودرعین حال درموردنیازهاوابتکارات دیگران نیزحساس باشد.

تحقق ارزش های انسانی درصورتی میسراست که معلمان وکارکنان مدرسه به این ارزش ها معتقد باشند و مهارت های لازم رابرای تبدیل آن ها به هدف های رفتاری کسب کرده باشند.اگرمعلم ها به معیارهایی که درمدرسه ارائه می شود عمل نکنندودانش آموزان این نمونه رادررفتارمعلم ها و شاگردان بزرگترنبینندامکان تحقق آن بسیارضعیف است .

اگردرمدرسه روح انصاف ،عدالت ، اعتماد بین مسئولان مدرسه ومعلمان برقرارباشد دانش آموزان عدالت ،صمیمیت واحترام متقابل رایادمی گیرند.نوع دوستی وخدمت به دیگران رادانش آموزان با مشاهده کمک شاگردان بزرگتر به کوچکتر  یاد می گیرند.

نوعدوستی وتمایل خدمت به دیگران درافرادی به وجود می آیدکه درخانه ومدرسه برای این رفتار ارزش قائل شده باشند.